Τί σήμαινε γι'αυτούς ο Δάντης

Στην ανά χείρας μελέτη ανιχνεύεται δειγματοληπτικά η παρουσία της Θείας Κωμωδίας, το γενετικό υλικό της, στην ποίηση και την ποιητική σκέψη του ευρωπαϊκού λυρισμού, από τον Σέλλεϋ και τον Σολωμό ως τον Γέητς, τον Μαντελστάμ, τον Έλιοτ, τον Φρόστ, τον Μοντάλε, τον Μπρόντσκι και τον Σεφέρη.

« Η μετά θάνατον ζωή δεν είναι επινόηση του Δάντη. Εκείνος όμως της έδωσε τη διαυγέστερη –και την πιο ανθρώπινη– μορφή. Την εποίκισε με χαρακτήρες από τη δική του ζωή και την ποίκιλε με τις ζωές των άλλων : έναν ολόκληρο ανθρώπινο πληθυσμό· το βουερό μελίσσι της Θείας Κωμωδίας. Γι᾽αυτό και ο μόνος άξιος αντιφωνητής της είναι η σαιξπηρική ανθρωπογεωγραφία, τώρα, σε συνθήκες Weltliteratur, όπως και παλαιότερα ».

 

« Η ευλαβική αφομοίωση του Δάντη στις άλλες εθνικές γλώσσες αποτελεί σταθερό στοιχείο της υποδοχής του στην ιστορία της ευρωπαϊκής ποίησης. Το Nel mezzo del cammin di nostra vita η ακουστική μας μνήμη το έχει αφομοιώσει, σαν ξόρκι η σαν μαγική επωδό, ισοδύναμο με το Άνδρα μοι έννεπε, Μούσα. Όλοι πιστεύουμε ότι ακούμε τη Θεία Κωμωδία κι ας μη γνωρίζουμε ιταλικά· κι αυτό συμβαίνει γιατί η ποίησή της είναι κατεξοχήν ακουστή, απευθύνεται δηλαδή στο αυτί και οργανώνει την εικονοποιία της κατά τρόπο μοναδικό, ώστε να μην ξεχωρίζει ( το λέμε συχνά, αλλά εδώ ισχύει απολύτως ) ο ήχος από το νόημα, ο στίχος από τη σκέψη. Ο τρόπος αυτός ονομάζεται terza rima ».